Od pewnego czasu zainteresowani problemem kształcenia nauczycieli w Polsce mogą śledzić działania władz dotyczących reaktywowania szkół ćwiczeń. Dla nas temat ten jest interesujący także ze względu na wieloletnią tradycję funkcjonowania takiej szkoły przy uczelniach pedagogicznych w Siennicy - seminarium nauczycielskim i liceum pedagogicznym.

Cieszyć się należy, że po długim okresie kształcenia nauczycieli w sposób, w zasadzie, tylko teoretyczny dotarło do decydentów, że praktyczne działanie i doświadczenie przyszłego nauczyciela daje mu szansę zweryfikowania tej teoretycznej wiedzy o nauczaniu, a także sprawdzenia własnych predyspozycji do tego pięknego i trudnego przecież zawodu. Studia winny być więc poparte bezpośrednim kontaktem studenta pedagogiki z rzeczywistością szkolną. Właśnie do tego służyły kiedyś szkoły ćwiczeń, więc może warto organizować je także dziś? A może także w Siennicy?

Na stronie internetowej Kształcenie nauczycieli w Polsce, pod tym adresem ciekawy artykuł omawiający także historię szkół ćwiczeń w Polsce. Dostęp 02.03.2017. https://sites.google.com/site/ksztalcenienauczycieli/rola-szkoly-cwiczen-w-przygotowaniu-przyszlego-nauczyciela-do-procesu-dydaktyczno-wychowawczego

Badania wykazały, że szkoły niechętnie przyjmują studentów na praktyki. MEN rozpoczęło więc wprowadzanie do systemu oświaty szkół ćwiczeń. Według założeń będą to wzorowo prowadzone placówki. Ośrodek Rozwoju Edukacji realizuje już projekt  p.t. Wspieranie tworzenia szkól ćwiczeń. W jego ramach 28 lutego odbyło się spotkanie dla przedstawicieli szkół i placówek zainteresowanych udziałem w pilotażu szkół ćwiczeń, który planowany jest w roku szkolnym 2017/2018 na terenie województwa mazowieckiego, w którym uczestniczyli obok Mazowieckiego Kuratora Oświaty, zainteresowani tym tematem nauczyciele i dyrektorzy szkół, pracownicy placówek wspierających pracę szkół, przedstawiciele organów prowadzących szkoły i przedstawiciele szkół wyższych.

Szkoła ćwiczeń w Siennicy przechodziła różne koleje losu, ale zawsze uważana była za szkołę niezbędną w procesie kształcenia przyszłych nauczycieli.

W czasach zaborów organizowano szkoły ćwiczeń przy seminariach nauczycielskich. Były to jednoklasowe szkoły elementarne składające się z trzech oddziałów. Stanowiły ponadto ogniwo w procesie rusyfikacji narodu polskiego. Np. przewidziane początkowo w programie 7 godzin języka polskiego zmniejszyło się do zaledwie jednej godziny, a i to w praktyce przeznaczonej najczęściej na tłumaczenie tekstów z języka polskiego na rosyjski. Gdy dodamy do tego jeszcze postawę nauczycieli, gorliwych rusyfikatorów, zauważymy bardzo trudną sytuację polskiego społeczeństwa, którego członkowie od dzieciństwa poddawani byli procesowi wynaradawiania. Seminarzyści, już na drugim kursie przygotowywali się do samodzielnego prowadzenia lekcji, obserwując i omawiając lekcje pokazowe przeprowadzane przez nauczycieli szkoły ćwiczeń nazywanej wtedy szkołą wzorową. Zaś na ostatnim, trzecim kursie, prowadzili lekcje już samodzielnie.

W Polsce niepodległej szkoła ćwiczeń przy seminariach nauczycielskich zdobywała sobie stopniowo coraz większy prestiż. Wielu teoretyków nauczania podzielało pogląd, że  przyszłego nauczyciela powinien kształcić nauczyciel – praktyk, a szkoła ćwiczeń powinna być pełną, siedmioklasową szkołą powszechną. Ważne było też i to, że szkoła ćwiczeń wraz z seminarium tworzyć miały administracyjnie jeden organizm.

Taką szkołą była szkoła ćwiczeń istniejąca przy Seminarium Nauczycielskim w Siennicy. Jednak szkoła siennicka pod pewnymi względami wyróżniała się spośród innych szkół tego typu. Pisze Franciszek Król w: W służbie wsi i kraju „Siennicka szkoła ćwiczeń rozwinęła się ze zwykłej czterooddziałówki w szkołę sześcioklasową, a w końcu – dzięki inicjatywie i uporowi obojga Gnoińskich i wysiłkowi wszystkich nauczycieli w pełną siedmioklasową szkołe. Była to jedna z niewielu wiejskich ćwiczeniówek, a jedyna w Polsce ćwiczeniówka siedmioklasowa.” W szkole tej pracowali twórczy nauczyciele dzielący się poprzez publikacje w prasie pedagogicznej swoją wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami. Byli autorami podręczników szkolnych i poradników metodycznych dla nauczycieli. Metody pracy wytworzone w szkole były bardzo nowoczesne, ale też  osobistym dorobkiem nauczycieli nie mieszczącym się całkowicie w teoretycznych podstawach nauczania i wychowania tamtych czasów. „Stosowano natomiast w rozsądny sposób, w przystosowaniu do miejscowych warunków, wszystkie zdobycze współczesnej pedagogiki” – wspomina Franciszek Król. Dzieci zdobywały wiedzę poprzez obserwacje, doświadczenie, z własnej inicjatywy. Toczące się wokół życie społeczne i środowiska przyrodniczego wyznaczały rytm pracy szkoły. I jeszcze jeden cytat z Franciszka Króla. „Siennicka ćwiczeniówka odznaczała się szczególną atmosferą wychowawczą. Ton nadawało gorące oddanie się Gnoińskiej sprawie wychowania, serdeczne przejęcie się rozwojem dzieci, ich społecznym dojrzewaniem. Nikt, kto zetknął się z jej pasją wychowawczą, nie pozostawał obojętny: nauczyciele reagowali większym wysiłkiem w pracy, dzieci płaciły żywą serdecznością i przywiązaniem, zaufaniem i bezapelacyjnym uznaniem jej autorytetu. Była to jednocześnie atmosfera swobody i poszanowania dzieci, atmosfera radości i pracy. W tych warunkach rozwijały się dzieci swobodne, wesołe, szczere, pełne zaufania do szkoły i nauczycieli. Uczyły się współżycia z sobą i ze starszymi. Dzieci klas starszych opiekowały się najmłodszymi.”

Taka to była siennicka szkoła ćwiczeń. Zakończyła swoją działalność w 1937 r. wraz z likwidacją seminariów nauczycielskich w Polce.

W latach powojennych szkoły ćwiczeń powiązano z liceami pedagogicznymi, więc w Siennicy znowu zaistniała, w związku z tym, potrzeba organizowania szkoły praktycznej nauki zawodu dla przyszłych nauczycieli. Do końca istnienia szkoły, czyli do 1969 r. uczniowie starszych klas liceum pedagogicznego swoją praktyczną wiedzę zdobywali w Szkole Podstawowej w Siennicy, w której stwarzano im możliwość obserwacji zachowania się dzieci, hospitacji lekcji i innych zajęć prowadzonych przez wybranych nauczycieli, a wreszcie samodzielnego prowadzenia lekcji próbnych i ich omawiania. Ta część działalności szkoły podstawowej, na pewno interesująca, nie jest jeszcze opracowana i wymaga dalszych badań. Prawdopodobnie klasy A pełniły rolę szkoły ćwiczeń.